Paylaşmak kolay!
Kurumsallaşma Süreci
Hasan Baltalar
15 Temmuz 2008 Salı
61461 Görüntülenme
12 Yorum

Kurumsallaşma en kısa anlatımıyla, bir işletmenin tüm faaliyetlerinin sistematik bir hale getirilmesi ve kişilere bağımlılıktan kurtarılmasıdır. Avrupa Birliği’ne girmeye çalışan Türkiye’de, sıkıntı çeken birçok firma için artık kaçınılmaz hale gelen bu kavramın, zihinlerde yer eden ulaşılamaz imajından kurtarılması gerekmektedir. Bu konuda firmalarda oluşan isteksizlik ve atalet, kurumsallaşmanın nasıl gerçekleşeceği konusundaki bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle bu yazıda, kurumsallaşmaya süreç yaklaşımı konusuna açıklık getirmeye çalışılmıştır.

Kurumsallaşma nedir?

Kurumsallaşma bir işletmenin, faaliyetlerini kişilerin varlığına bağımlı olmadan sürdürebilmesini ve geliştirebilmesini sağlayan bir yapı oluşturması olarak tanımlanabilir.

Farklı bir bakış açısıyla kurumsallaşma, işletmenin tüm stratejik kararlarına ve faaliyetlerine yön veren vizyon, ana amacı ve üstlendiği ana görevini tanımlayan misyon, faaliyetlerini yürütürken uyacağını beyan ettiği kavramları içeren ilke ve değerler, faaliyetini yürütürken izlediği yol ve yöntemleri yansıtan politikalar ve hedeflerine ulaşmak için sürdüreceği uygulamalar açısından belirli bir niteliğe, canlılığa ve sürekliliğe sahip olmasıdır.

Kurumsallaşmanın temel amacı, firmanın (patron, yönetici, kritik personel vb.) kişilerden ve onların kendi becerilerine bağlı icra yöntemlerinden bağımsız hale gelmesi ve sürekliliğinin sağlanmasıdır. Bu, işletmenin önemli noktalarında insanın olmayacağı değil, fakat onlar olmadığında aksama yaşanmadan her şeyin kaldığı yerden devam edebilmesi anlamına gelir.

Kurumsallaşma gerekli veya zorunlu mudur?

İş hayatında yer alan firmalar, her zaman başlangıçta iş planı ile belirlenen bir yapı ile yola çıkılarak kurulmazlar. Özellikle (dünyada da, Türkiye’de de) yirminci yüzyılda kurulan firmalar, çoğunlukla aile işletmeleridir. Cesur bir girişimcinin, kısıtlı bir sermaye ile kendi fiziksel gücünü de katarak kurduğu; tek kişi veya onun ortağı ile birlikte başlayan, daha sonra aile üyelerinin de katıldığı ve plansız olarak (şartlar gerektirdikçe) büyüme gerçekleştirmiş bir yapıdadır.

Belirli bir büyüklüğe kadar kurucu / kurucular ve çevresindeki kısıtlı sayıda çalışanı ile hızlı ilerleyen işletmeler, büyüme arttıkça sorunlar yaşamaya başlarlar. Başlangıçta, büyümenin ne zaman gerçekleşeceği ve bu durumda neler yapılacağı hakkında planları bulunmadığından, sorun ortaya çıktıkça tek tek çözülür, işletme yoluna devam eder. Ancak bütüncül bir yaklaşım olmadığından, işletme zamanla şişmanlar, hatta obez halini alır ve kontrolü zorlaşır. Bunun yanında, kurucuya / kuruculara bağlı olarak hayatını sürdüren işletme, ondan uzaklaştığında veya onu kaybettiğinde krize girer. Bir kısmı da krizden çıkamaz ve hayatı sona erer.

b040i001.pngAile İşletmelerinin Ölüm Nedenleri
b040i001.pngAile İşletmelerinin Ölüm Nedenleri

Özellikle aile işletmelerinin yaşam sürelerinin kısa olması, günümüz iş dünyasında şöyle bir değerlendirmenin yapılmasına neden olmuştur: “Aile işletmelerini birinci nesil kurar, ikinci nesil miras alır ve durumu idare eder, üçüncü nesil ise bitirir, yani satarak kalanıyla yaşamına devam etmeye çalışır.”

Kurumsallaşma, işletmenin büyümeye başladığı noktada oluşmaya başlaması gereken bir olgudur. Bu noktaya gelmemiş işletmelerin kurumsallaşma çabası göstermesi gerekmeyebilir. Çünkü kurumsallaşma, belirli bir bürokrasi ve iş yükünü, kendi yapısını sürdürmek için zorunlu kılar. Büyük işletmelerde bu kendi başına küçük bir alan kaplayacağından rahatsızlık oluşturmaz, aksine büyüklüğü korumak için gereklidir. Ancak çok küçük işletmeleri bu bürokrasi ve iş yükü, işin esası olan işlemlerden daha fazla meşgul ederse işletmenin pratikliği azalır, hantallaşır. O halde kurumsallaşmanın gerekliliği, bizzat işletmenin kendi durumuna bağlıdır.

Kurumsallaşmalıyız, ama …

Büyüyen birçok işletme, içinde bulunduğu sıkıntılı durumun farkında ve yaşadığı sorunların nasıl çözümleneceği konusunda da fikir sahibidir. Özellikle son yıllarda kurumsallaşma kavramı, işletmenin kurucusundan organizasyonun en alt seviyesindeki çalışanına kadar dillendirilmektedir.

Patron, işlerin başlangıçta firmayı kurarken olduğu gibi iyi gitmediğinden; firmasının sorunlar nedeniyle itibar kaybettiğinden, çalışanların ise yeterince gayret sarf etmediğinden; çocuğu gibi büyüttüğü firmasının son zamanlarda hastalandığından şikâyet etmekte, kendi hayatı sona erince firmanın da kapanmamasını istemektedir. Bunun yanında, çocuklarının firmayı sahiplenmek istemediğinden hayıflananlar da mevcuttur.

Çalışanlar ise, patronun kendilerinden istediği işleri zamanında yetiştiremediklerinden; mevcut iş yükünün altında ezildikleri halde patronun ek personel istihdam etmediğinden; izin kullanamadıklarından, tatil yapamadıklarından; hak ettikleri ücreti alamadıklarından dem vurmaktadırlar.

Tüm bu sıkıntılara çözüm olarak firmanın kurumsallaşması gerektiği; patron olsun, çalışan olsun, herkes tarafından söylenmektedir. Mesele, bunun nasıl gerçekleşeceği konusundaki bilgi yetersizliğidir. Kanımca birçok işletme, bu konudaki metot bilgisi eksikliğinden veya bu işin ne kadar zor olacağının başlangıçta verdiği çekince nedeniyle, kurumsallaşma konusunda bir türlü adım atmamaktadır.

O halde nasıl kurumsallaşılır?

Bu çalışmanın amacı olan ve vurgulanmak istenen temel nokta şudur: Kurumsallaşma nasıl gerçekleşir? Nasıl bir yol takip edilmelidir? Bu sorulara cevap vermeden önce, kurumsallaşması söz konusu olan işletmenin temel yapısına bir açıklık getirmek gerekir.

İşletmenin temel faaliyetleri, yapısal açıdan ikiye ayrılır.

İşletmelere Yapısal Bakış
İşlerSorumlularHiyerarşiYapı
OperasyonlarOperatörlerOperasyon YönetimiAlt Yapı
KararlarKarar VericilerKarar YönetimiÜst Yapı

Bu tablo şöyle ifade edilebilir:

İşletmelerde yapılan işler iki ana kategoriye ayrılır: Üst yapıyı oluşturan karar vericilerin çeşitli ihtiyaç ve sorunlara karşılık olarak aldıkları kararları; alt yapıyı oluşturan uygulayıcılar yerine getirerek bir dizi operasyon gerçekleştirirler.

İşletme bir bütün olduğuna göre, ona uygulanacak bir yapı değişikliğinin de tamamını kapsaması gerekecektir. Aksi takdirde gerçek bir değişim sağlanamaz. Kurumsallaşma da bir yapısal değişim olduğundan, bunun yukarıda bahsedilen her iki yapı öğesine de uygulanması gerekir. Tabiatıyla yapının farklı katmanları için düşünülen yapı değişiklikleri de, farklı metotlar ile yapılmak zorundadır.

Kurumsallaşmada yaklaşım ne olmalıdır?

Bir değişimin gerçekleşebilmesi için ona olan bakış açısı ve yaklaşım çok önemlidir. Bu yaklaşımın gerçekçiliği ve uygunluğu, sonucu doğrudan etkiler.

Bugüne kadar maalesef, birçok işletmenin kurumsallaşmaya bakış açısı doğru olmamıştır. Kurumsallaşma kavramına sürekli bir yan gelişim olarak bakılmış ve süregelen operasyonlardan kalan bir zaman diliminde ilgilenilecek bir ek görev olarak değerlendirilmiştir. Birçok işletme kurumsallaşması gerektiğini idrak ettikten sonra, mevcut personelinden birini veya birkaçını kurumsallaşma amaçlı işlerle görevlendirmiş ve esas işinden kalan zamanı kullanarak bu konuda çalışmalar yapmasını beklemiştir.

Oysa kurumsallaşma bir değişim sürecidir.

Süreç nedir?

Süreç, process kelimesinin karşılığı olarak dilimize girmiştir. Türk Dil Kurumu süreç kelimesini, “aralarında birlik olan veya belli bir düzen veya zaman içinde tekrarlanan, ilerleyen, gelişen olay ve hareketler dizisi” olarak tanımlamaktadır.

b040i003.pngSüreç İşleyişi
b040i003.pngSüreç İşleyişi

İş dünyasında yaygın olarak kullanılan tanım ise: “Bir girdiyle başlayan, iç ve dış kaynakların kullanıldığı, müşteriden gelen talep ile bu girdiye bilgi, hammadde, finans gibi katma değer ekleyerek belirli bir çıktı üreten, birbiriyle bağlantılı adımlar dizisidir” şeklindedir.

Bu yazıda kurumsallaşmanın bir süreç olarak nitelendirilmesinin nedeni, bu tanımlamadaki unsurları barındırıyor olmasıdır. Girdi, işletmenin ilk halidir. Müşteri işletmenin kurucusu (veya aile), çalışanları ve diğer paydaşlarıdır. Kaynaklar, insan gücü ve finanstır. Çıktı, işletmenin kurumsallaşmış halidir.

Metot ne olmalıdır?

Kurumsallaşma çalışmalarında, bu kavramın bir süreç olduğu ve süreç yönetimi prensiplerine göre yürütülmesi gerektiği kabul edildikten sonra, doğal olarak bu sürecin adımlarının planlanması ve uygulamaya geçilmesi gerekecektir. Kurumsallaşmayı bir süreç olarak planlayıp yola koyulurken, muhakkak ayağı yere basan bir Yol Haritası belirlenmelidir. Ayağın yere basmasından kasıt, haritanın SMART prensibine uygun olarak tasarlanmasıdır.

SMART;

  • S - (Specific) hedefi ve metotları net bir şekilde belirlenmiş,
  • M - (Measurable) çıktıları nitelik ya da nicelik açısından ölçülebilir,
  • A - (Achievable) insan yeteneğiyle ulaşılabilir ve gerekli tüm kaynakları temin edilebilecek,
  • R - (Relevant) varılmak istenen hedefle ilgili olması ve
  • T - (Time Limited) zaman ile sınırlı demektir.

İşletmede bulunan diğer süreçler gibi, bu sürecin de bir sahibi ve sorumlusu olmalıdır. Yukarıda da bahsedildiği gibi, bu süreç başlı başına bir iş kümesidir ve diğer bir işin yanı sıra ve ek faaliyet olarak yürütülemez. Süreç devam ederken, sorumlusunun tüm dikkatinin üzerinde olmasını gerektirir. Ayrıca sahiplenme olmadan da sürecin beklenen çıktıyı vermesi mümkün değildir. Süreç sorumlusuna patronun veya üst yönetimin vereceği destek çok önemlidir. Çünkü yapısal değişimler sıkıntılı olur. Bu sıkıntıları, süreç sorumlusunun tek başına aşması mümkün değildir.

Kurumsallaşma süreci, işletmenin yapısal ve işlevsel özellikleri açısından, faaliyet gösterdiği çevresiyle uyum göstermesini; değişen ve gelişen çevresel faktörlere bağlı olarak örgüt yapısında ve sistemlerinde çevreye uygun düzenlemeler yapmalarını, dinamik ve esnek bir yapıya kavuşmalarını zorunlu kılar. Bunu sağlamada da en büyük sorumluluk yönetim kademesine düşer.

Kurumsallaşma süreci boyunca işletme içi uyumun sağlanması, amaçların saptanması ve çalışanlarca anlaşılması, verimin ve bağlılığın arttırılması, katılımcılığın teşvik edilmesi; organizasyon şeması, iş tanımları, ödüllendirme, raporlama sistemleri, yetki ve sorumluluklar, iş ve performans değerlendirme, bilgi akışı, iç eğitim, bilinçlendirme gibi çalışmalar; kurumsal kimliği oluşturur, ortak inanç ve değerlerin oluşturulmasını sağlar.

Kurumsallaşma süreci sona erer mi?

SMART prensibinin T harfinin işaret ettiği şartın gereği olarak, kurumsallaşma sürecinin de başının ve sonunun zamanlanmış olması gerekir. Ama acaba gerçekte bu süreç sona erer mi?

Bu soruya şu şekilde cevap verilebilir: “Evet, süreç sona erer ancak işletmenin hayatında başka bir safha başlar”. Sürecin bir defa çalıştırılıp sona erdirilmesinden sonra, Kurumsallaşma aşaması biter ve Sürekli Gelişme safhası başlar. İşte bu safha işletme ayakta durdukça devam eden bir akış hadisesidir. İşletme her seferinde, geldiği yere bağlı olarak yeni bir hedef belirler ve ona koşar. Bu yeni hedefler işletmeye her seferinde yeni değerler katacağı için, kurumsallaşma da pekişir ve sağlamlaşır.

Sonuç

İşletmelerin gelişmesi, sürekliliğinin ve nesillere devrinin sağlanabilmesi için, kurumsallaşması zorunludur. Kurumsallaşma ise, işletmenin tüm süreç ve işlevlerini tanımlayan ve disipline ederek sistem haline getiren bir anlayıştır. Bu anlayışın, işletmenin cari operasyonlarından ayrılarak başlı başına bir süreç haline getirilmesi, süreç yönetiminin yöntem ve sistematiği ile uygulanması gerekmektedir. Halen yaşayan birçok örnek göstermektedir ki, kurumsallaşma amacına böyle bir strateji ile ulaşılabilir.

Kaynaklar
  1. Alayoğlu, Nihat. “Aile Şirketlerinde Yönetim ve Kurumsallaşma” (2003)
  2. Kırım, Arman. “Aile Şirketlerinin Yönetimi” (2001)
  3. Karpuzoğlu, Ebru. “Büyüyen ve Gelişen Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma” (2001)
  4. Erkut, Haluk. “Süreçlerle Yönetim” (1997)
Dipnot: Bu makalem, istanbulKOBİ ve Ahşap Teknik dergileri ile bazı internet sitelerinde yayınlanmıştır.

Lütfen sitenin kullanım politikasına uyun ve kaynak göstermeksizin alıntı yapmayın.
 Paylaşmak kolay!
 

Yorumlar

Gösterilen Yorumlar: 1 - 10 (Toplam: 12) | Sonraki | Son
Yaşar
Konuk
Comment
Kurumsallıktan ne anlıyoruz?
Yorum 12 (30 Mayıs 2018 17:12)
Makalenizi okudum yalnız bazı eksik detaylara değinmemişsiniz.

Meselâ haftalık çalışma saatleri. Bunun icinde mola ve yemek dahil mi, cumartesi pazar resmi tatillere dahil mi, mecburi mesai var mı, mesai ücreti nasıl hesaplanır, maaşlar elden mi yoksa tam olarak banka yatar mı, sigorta maaş üzerinden mi yani meslek kodu üzerinden mi yatar?

Kısacası önce insana yatırım yapan firma kazanır. Bunlar çalışan bireyler için önemlidir. Şunu da belirteyim: İşin erbabına göre iş kolu yaratılır. Kaynakcıya boya yap, tornacıya kaynakcılık yap vs gibi deneme süresinde iş ehline verilir.

Sağlıcakla kalın.
Hasan Baltalar
Üye
Comment
Uğur Bey’e
Yorum 11 (15 Mart 2015 08:22)
Bahsettiğiniz tutum, çok sayıda aile şirketinin genel davranış kalıbıdır. Patronu bu tip davranışların zararına ikna etmeniz gerekiyor. Bahsettiğiniz yakın iş çevresinden gelen sesler de sizi haklı çıkaracağından, işiniz kolaylaşır. Sadece sabır gerekli.

Başarılar diliyorum.
Uğur Aksaray
Konuk
Comment
Kurumsallaşma
Yorum 10 (15 Mart 2015 07:46)
Merhaba,

Daha önce sağlık sektöründe kurumsal bir firmada çalışıyordum, sonra sektör değiştirip başka bir alanda çalışmaya başladım.

Burada şu an işi öğreniyorum ama personellerim buna karşı geliyor kendi kafalarına göre hareket ediyor. Biraz sert çıktığımda ise soluğu patronun yanında alıyorlar, hatta babasına şikayet ediyorlar. Patronla oturup konuşuyoruz. Durumu anlatıyorum, sonra haklısın deniliyor ama personeller işi çok iyi biliyor diye onlardan da vazgeçmek istemiyor. Bense aksine “Onları biraz kenara çıkaralım, biraz vazgeçilmez olmadıklarını gösterelim, alternatif yaratalım” diyorum. Ben söylüyorum, ben dinliyorum. Şu anda çalıştığımız bir firmadan çok ciddi sıkayet aldık. Distribütörlerimize kadar gitti ve oradan uyarı aldık. İki firma da yakında aynısını yapacak. Ne yapmalıyız, yardımcı olabilir misiniz?
Anonim
Konuk
Comment
Kurumsallaşma Kavramına Süreç Yaklaşımı
Yorum 9 (08 Aralık 2014 11:04)
Makalenizi ilgiyle okudum, faydalanacağım birçok yer oldu. Bu tür çalışmalar yaparak bizleri bilgilendirdiğiniz için teşekkür ederim.
Levent German
Konuk
Comment
Mobilya Sektöründe Kurumsallaşma (!)
Yorum 8 (31 Ocak 2013 15:55)
Merhabalar,

Yazınızı okudum. Güzel değerlendirmişsiniz, teşekkürler.

Size yazmak istememin sebebi, toplamda 25 civarında çalışanımız ile İstanbul Avcılar’da 3 adet mobilya mağazamız mevcut. Bu mağazalarımızda birçok kurumsallaşamamış mağazalarda olduğu gibi tam faturalı çalışma ortamı mevcut değil maalesef.

Bir şekilde stoklar hiç birbirini tutmuyor ve kesilen fatura miktarları da, alış fiyatları ben tam KDV ödesem de girdileri düşük fiyattan yapılıyor. Kesilen miktarın tam KDV’sini ödemiş oluyoruz. Bu durumda ben kurumsallaşmak istesem de olmuyor.

Bir Bellona veya İstikbal gibi mağaza değil bahsettiğim. Merdiven altı atelyelerde üretilen veya küçük esnaflardan çıkan, üretilen ürün bunlar. Bu devlete büyük yük. KDV oranını %4–%8 arasına çekse, inanın herkes tam faturalı çalışacak ve haksız rekabet ortadan kalkacak. Bu şekilde bizler tam faturaları çalıştığımızda ise haksız rekabetten zarar görüyoruz. Bu fatura olaylarını bir şekilde tam rayına sokmak için Türkiye’nin daha 3–5 hatta 10 yıla ihtiyacı olduğunu düşünüyorum.

Bu yüzden size yazıyorum. Bu süre zarfında ise kurumsallaşmak istiyorum. 3 mağazada da, patron olduğumdan her işe ben bakıyorum. Kimse istediğim ölçüde istediğim pratiklikle ve zekilik ile iş yapmıyor. Ücretleri gerçekten dolgun ve prim ile iyi de maaş alıyorlar ama bir şekilde başaramadık. En basit olarak akşam karanlığı çökmüş, kimsenin haberi yok. Bu mağazanın ışıkları yakılacak mı, yakılmayacak mı?… Kaç oldu kızsak da, biz söylemeden lâmbaları açan yok. Müşteri ürün almış; ne kadar o kişiye fatura kesilecek, ne kadar resmi ödeme, ne kadar gayriresmi ödeme yapmış vb. …

Bu noktada nasıl kurumsallaşabiliriz ki? Cevap verebilirseniz çok memnun olurum. Babamızın kurduğu bu firma 1978’den beri yol almaktadır.

Sağolun.
Uğur Küçüksoku
Konuk
Comment
Teşekkürler
Yorum 7 (18 Haziran 2011 21:42)
Kurumsallaşmanın gerekliliğini çok iyi anlamış ve bu süreci başlatma gayretindeki bir işletmeciyim. Makalenizi ilgiyle okudum. Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederim.
Mehmet Koç
Konuk
Comment
“Kurumsallaşma Kavramına Süreç Yaklaşımı” hakkında
Yorum 6 (14 Eylül 2010 17:21)
Ben küçük bir işletmeciyim ve hizmet sektöründeyim (lokantacıyım). Benim bu işte kurumsallaşma olabilir mi? Bana nasıl yardımcı olabilirsiniz? Bu sektörde çok sıkıntılar çekiyorum. İrtibatlaşırsanız sevinirim.
Ersin Öztürk
Konuk
Comment
Kurumsallaşma ile ilgili profesyonel çalışma
Yorum 5 (19 Ağustos 2010 11:10)
Hasan Bey,

Kurumsallaşma adına yazmış olduğunuz makaleden çok etkilendim, elinize sağlık. Ben bu konuda profesyonel destek almak istiyorum. Bu konuda yardımcı olmanız mümkün mü?
Adil Ceyhan
Konuk
Comment
Teşekkürler
Yorum 4 (22 Temmuz 2010 14:06)
Makalenizi ilgiyle okudum, faydalanacağım birçok yer oldu. Bu tür çalışmalar yaparak bizleri bilgilendirdiğiniz için teşekkür ederim.
Zafer Çerman
Konuk
Comment
Eğitimde Kurumsallaşma
Yorum 3 (25 Şubat 2009 00:59)
Eğitimde kurumsallaşma nasıl olur? Açıklayıcı bir şekilde beni aydınlatma imkânınız var mıdır?
Gösterilen Yorumlar: 1 - 10 (Toplam: 12) | Sonraki | Son

Yorumunuzla katkıda bulunun

  • Bilgi girilmesi zorunlu alanlar * ile işaretlenmiştir.
  • E-Posta adresiniz yayınlanmayacak ve aramızda kalacaktır.
  • Yorumunuz içinde, lütfen bağlantı (link) kullanmayınız.